Easterein yn âlde tiden

{_66017 left 200px_} Mei ûndersteande tekst begjint it boekje dat Doarpsbelang Hâld Faasje útjûn hat yn 2001 oer it doarp Easterein. Alle Eastereinders ha in exemplar oanbean krigen. Master J.Strikwerda hat de tekst gearstald en van der Eems hat it drukken fersoarge. It folsleine boekje is te lêzen as jo op de knop fan “Documinten “ klikke  bij dit finster. Dan krij jo ek ynfermaasje oer it doarpslibben!

Yn âlde tiden...

Op it plak dêr’t no it doarpke Easterein leit, streamde yn âlde tiden it
seewetter troch de slinken. Eb en floed soargen der foar, dat it wetter
hieltyd yn beweging wie en sân en klaai regelmjittich fan plak feroaren.
By stoarmfloeden stienen grutte stikken ûnder wetter en hienen de minsken
hâlden en kearen. Deunbij -yn it suden en easten- drige de grutte
Middelsee. Wienen no har terpen mar wat heger en ek wat grutter!
Yn de rin fan de tiid sjogge wy dy terpen dan ek grutter en sterker wurden.
En feiliger. Minsken út de omkriten kamen mear en mear op dizze hichten
ta en sa waarden in terp -of meardere terpen- it begjin fan in doarp of in
stêd. It heechste punt wie faaks in geskikt plak foar de tsjerke
(ek as flechtplak as it wetter ris hfel heech opkaam). Yn ferskate doarpen
om ús hinne is dit noch dúdlik te sjen: de doarpstsjerke yn it sintrum,
heech tusken de húskes der omhinne. Sjoch mar ris yn Wommels, Winsum,
Burchwert, mar ek yn lytsere plakjes as Lytsewierrum, lens en Hidaard.

Hoe sit dat mei Easterein? Ek it gebiet fan Easterein hie noch al wat fan dy
terpen: Wyns, Eeskwert, Rispens, Stittens. Mar de hichte dêr’t de tsjerke op
stiet, is fan oarsprong gjfn echte terp. Der is in grêft groeven en dy modder
is brûkt om de tsjerke op te bouwen. Sa’n grêft om de tsjerke sjogge we net
iens sa faak. Oer dy grêft leinen yn it ferline sân brechjes as strielen fan de
sinne. En sa rûnen der ek strjitten út alle wynstreken nei de tsjerke ta.
Dat is nöch dúdlik te sjen, bygelyks op in loftfoto. Fan de grêft is it grutste
stik bestean bleaun, fan de sân brechjes binne der noch mar twa oer.
Efkes werom nei de âlde tiden. De terpen mochten dan wat beskerming
jaan tsjin it hcge wetter, de driging fan oerstreamings bleau dcr altyd noch
wöl. Under lieding fan de mûntsen fan it Hartwerter kleaster Blomkamp
begûn men diken te meitsjen. Heech genôch om it wetter tsjin te kearen.
Earst fan Hartwert nei de Klieuw. Doe fan de Klieuw nei Reahûs,
Grutte- wierrum, Rien, Itens, dan nei Easterein en dan om Hidaard hinne
werom nei de Klieuw. In dyk fan sa’n 10 kilometer lingte. Sa ûntstie tusken
900 en 1000 de Eastereinder Polder, miskien wol de alderearste fan Europa.
As wy yn in goed healoere om dy polder hinne fytse -oer no ferhurde
wegen- probearje wy ús yn te tinken, wat in heidens krewei dât wol west
hat: 10 kilometer polderdyk opsmite mei skeppe en kroade!
Mar goed, de minsken yn de polder wennen dêr no wol wat rêstiger, mar
foar oaren -bygelyks de minsken 6p nei Wommels ta- jilde dat nët.
Is it in wûnder, dat der nei it jier 1000 noch méar fan sokke polders makke
waarden? De Eastereinder Polder wie it grutte foarbyld. Oeral yn it rûn
seagen jo polderdykjes, wer achter de minsken har feilich (?) fielden.
It wie al om 1500 hinne, dat der fan ferskillende fan dy dykjes ien grutte
”ôfslútdyk” makke waard: de Slachtedyk, sa’n 40 kilometer lang.
Sa probearren wy de see fan ús ôf te hâlden.
(folle mear ynformaasje kinne jo leze yn it boek ’Easterein’ , dat yn 1995 ferskynd is.

De ferhalen oer de pleatsen en har bewenners op Skrok fertelle in soad oer de famyljes fan Easterein en jouwe in byld fan it hurde libben fan eartiids.
Fan bernestjerte, fan feesykten en fan tsjinslach dy 't late ta earmoed.
In soad ynwenners fan Easterein sille stuitsje op foarfaars út harren famylje.
Graach sjogge wy noch oanfoljende ynformaasje of fotomateriaal temjitte.

Skrok / Bûtendykikers. Skrok waard eartiids Buitendijkers neamd.
It is it âldst bewenne gebiet bûten de polder fan " it eilân fan Easterein ".
Dat komt omdat it wat heger leit. Under ynfloed fan eb en floed en stoarmen ûntstie in laach fan knipklaai, mei in slinke dy 't derfoar soarge dat it wetter wer ôffierd waard.
Gjin feilige situaasje, fandêr dat guon pleatsen op in terp boud waarden. Yn lettere tiden binne in soad ôfgroeven. Op guon plakken kinst noch sjen dat de pleatsen heger lizze.
De dyk dy 't om it eilân fan Easterein rûn, is no de wei nei Itens.
De namme Skrok betsjut Skraal en komt fan de pleats Schrok / Skrek.
Wêrom 't de pleats dizze namme krige is net dúdlik; wie de grûn net goed trochdat it hieltyd oerspield waard mei seewetter? Of wie it dêr earmoede troef.
De pleats lei achter Skrok 9; Roordama State. Ek dizze boederij is der net mear.

De pleatsen wurde yn de finsters neier beskreaun en de nammen fan de bewenners binne opsocht, û.o. mei help fan de site " Alle Friezen " en it boek Easterein en oare boarnen. Dúdlik wurdt dat de famyljes aardich oaninoar besibbe binne. Faaks út 'e driuw wei om it besit byinoar te hâlden, al foel dat net ta mei de grutte oantallen bern dy 't berne waarden.

De âlde nammen fan de pleatsen wurde, as bekend, neamd. Yn it boek fan Easterein steane se beskreaun. In oantal dêrfan is yntusken ferdwûn.
1. Ansquert (Grut Amswert ), 2.Esquert; de pleats is ferdwûn, lei tusken Engelsma en Hofstee. Dy stie op in terp dy 't letter ôfgroeven is. De namme bliuwt bewarre yn de strjitnamme Eeskwert yn Easterein. 3.Skrok, pleats is ferdwûn, de namme bliuwt.
4. Gerlwe, der is neat mear fan oer. Yn de stimkohieren wurdt beskreaun dat it in lytse pleats is, yn mei eigendom fan de prysters fan Easterein.
5. Zyon (Sion) 6. Roerdama; is ferdwûn, lei bij Skrok 9. 7. Sibada, dizze bestiet noch.
8. lyts Amswert; is ferdwûn. 9. Galehuis, stie neist Nijehuis en is der net mear.

De akte mei de buorkerijbeneaming stiet yn it saneamde dykboek, no yn it argyf fan de Tiid yn Boalsert. De akte is fan om 1595 hinne.

Ek nijsgjirrich is de fermelding fan de Houtmar, achter De Pastoriepleats, Skrok 8.
Dêr hiene alle bewenners fan it Skrok in oandiel yn. Dêr waard hout wettere.
( Paul Borghaerts )

Stittens Op dit plak is iuwenlang buorke. Yn de boeken komt Dotte " Doania " op Stittens foar as eigenierde boerinne, dat is yn it jier 1453. Se wol har besit oerdrage oan de tsjerke, ûnder it behear fan de tsjerkfâden.
Sa komt dizze pleats yn dizze perioade by it tsjerklik besit.
It besit hie ek in spesjale namme, it Vrijleen, it wie in stúdzjelien.
Yn 1748 slagget it net om in hierboer te finen.
Yn Snits wurdt ûnder tromgeroffel bekend makke dat de pleats te hier is.
Der komt in Sjoerd Heerz foar ien jier op de buorkerij.
De hûzinge is yn minne kondysje, en wurdt dan ferboud.
Letter yn de 19e iuw komme we nammen tsjin dy 't noch altyd bekend binne yn Easterein.
De pleats dy 't der no stiet is boud yn 1911. De âlde pleats stie mear eastlik.

1. Wybe Djurresz troud yn 1734 mei Pyttryk Tijssens.
Yn de earste helte fan de 18e iuw warret de feepest om, en ek de feesteapel fan Wybe Djurresz wurdt troffen. Wybe Djurres kin de hier net mear betelje en de hier wurdt opsein.
Hy komt yn de boeken foar as âlderling, it pear docht belidenis yn 1772.

2. Lolke Martens troud mei Tryntje Andrys.
Se komme yn 1712 fan Dearsum yn Easterein.
It is net dúdlik wannear 't sy krekt op de pleats komme; wol dat se yn 1748 de pleats ferlitte.
Lolke stjert yn 1759.
Om yn it libbensûnderhâld te foarsjen ferkeapet de widdo ûnder oare bôle by in begraffenis, sa stiet beskreaun yn 1766.

3. Sjoerd Heeres troud yn 1749 mei Trijntje Sybrens.
Sy komme yn 1748 op de pleats.
De pleats is ferfallen en wurdt dan ferboud.
Heeres is oansletten by de katolike tsjerke.

4. Unbekend

5. 1809: Durk Douwes Sandstra (* 1778) troud yn 1813 mei Antje Keimpes van Dijk (* 1778 ). Antje stjert yn 1816, se hawwe in bern fan twa jier.
Yn 1818 trout Durk mei Tjaltje Klases Bantsma. ( * 1791 ). Durk Douwes komt te stjerren yn 1826. De widdo buorket fierder, sy ervet it fruchtgebrûk.

6. 1842: Alle Dirks Dijkstra (* 1803) troud yn 1842 mei Geeltje Reinders Kooistra (* 1813) Ek Alle komt te stjerren op 54 jierrige leeftiid. Syn 10 jier jongere widdo krijt it fruchtgebrûk.

7. 1880: Lútzen Schaafsma (* 1853) troud yn 1880 mei Trijntje Jorritsma (* 1858) Sy buorkje dêr oant 1895. Omdat sy har oanslute by de Grifformearde tsjerke, wurdt de pacht opsein troch de tsjerkfâden.
Lútzen sei letter: " De Hervormen hawwe my fan de pleats setten, mar de Hervormen hawwe my ek troch de tiid holpen, as feekeapman!! ". Se krije 10 bern wêrfan 't op jonge leeftiid fjouwer stjerre. Yn 1899 krije se in soan Johan. Hy folget syn heit op as feekeapman.Stittens 

8. 1895: Pieter Ymes van der Valk (* 1863 te Easterein) troud yn 1888 mei Tjitske Rienks Sybrandy (* 1866 te Easterein) As sy harren earste bern krije yn 1888 steane hja beide ynskreaun as slachter. Yn 1895 komme se op de pleats. Se krije 6 bern wêrfan 't de earste Yme jong stjert. De twadde Yme is yn 1895 berne.
En in folgjende soan is Rienk Reinder dy 't yn 1907 berne wurdt.
Nei 't de pleats op de soan oerdroegen is, makke Pieter Ymes as rintenier boer klompen.
As ien fan de earste ynwenners fan Easterein beskikte hy oer in auto. { _ 51974 left 200px_ }

9. 1919: Yme van der Valk (* 1895 yn Easterein) troud 1921 mei Janke Jonkman (* 1899 yn Dolsterhuzen) Hja nimme de pleats oer nei it ferstjerren fan Pieter yn 1921.
Se krije seis bern, Antje (* 1923 ), Piter (* 1925 ), Hendrik (* 1927 ), Tjitze (* 1929 ), Reitze (* 1935) Rienk Reinder (* 1937 ).
De lêste is neamd nei syn omke. Rienk Reinder wurdt fruitteler op in tal perselen tsjin it doarp oan. Yn syn eardere hôf is no de nijbouwyk fan Easterein boud. De strjitnammen referearje oan it appelhôf.

10. Tjitze van der Valk (1929 -2001) troud yn 1955 mei Gerlofke Huitema (1931 -2009 ).
Se krije seis bern, Mellina (* 1957 ), Janke (* 1958 ), Yme (* 1960 ), de twilling Halbe en Pieter (* 1961 ), en Tjitze (* 1963) De Van der Valken wiene stean bekend as feefokkers fan it Fryske fee.

11. Yme van der Valk (1960 - 2008) Yme folget syn heit op.
Hy bliuwt frijfeint.

12. Arjen Abma 2006.
Arjan komt op de pleats te wenjen om syn omke te helpen tidens syn sykte.
Hy is in soan fan Janke van der Valk, troud mei Broer Harmen Abma.
Hy bliuwt hjir buorkjen oant 2017.
Dêrnei wurdt de pleats ferkocht en komt der in ein oan de  melkfeehâlderij. De famylje van der Valk hat hjir 122 jier buorke.

13. Sjouke Strikwerda troud mei Geartsje.. Yn 2018 hat dit jonge stel de pleats kocht.

De pleatsen oan de Stittenserleane, de Skippersbuorren, de Streek, de Sjaardaleane en Meylahuzen steane oan de eastkant fan Easterein. In oantal frijwat op ôfstân fan de beboude kom fan it doarp. De skiednis fan de pleatsen is foar in oantal  oant it fiere ferline te acheterheljen. Yn de finsters wurde se allegear bijlâns rûn.

Hjirby in tal foto`s dyt Easterein fan "boppe" sjen litte. De measten binne fanút de toer makke. Hjoeddedei binne der technysk gâns mear mooglikheden om echt fanút de loft it doarp te fotografearjen of te filmjen.