Boerderijen bij Reahus

In het boek "Easterein" heeft F.K. Reitsma de geschiedenis van een aantal van de boerderijen onder Reahús beschreven. Een aantal daarvan zijn of waren vanouds in eigendom bij de kerk van Easterein. Aan het hierbij behorend venster is het verhaal van Reitsma als document toegevoegd.

De Buurtschap Reahus  is ontstaan op het grondgebied van Easterein. De dorpen Oosterend, Itens, Hidaard en Lutkewierum lagen oorspronkelijk op een eiland. Overtollig water van het eiland werd onder andere geloosd bij Sânleanstersyl; In de 12e eeuw slibde de Middelzee langzaam dicht. Roodhuis is ontstaan aan de Slachtedijk de oude zeewering van het Middelzeegebied. Pas in 1955 werd aan Reahus officieel de dorpsstatus toegekend. 

Het ontstaan van Reahus (vroeger Roodhuis) hangt ook nauw samen met de Reformatie, in de zestiende eeuw, waarbij de Protestanten het roer overnamen van de R.K. Kerk en de Katholieken letterlijk de kerk werden uitgezet. In 1580 mocht pastoor Dominicus niet meer voorgaan in de kerk van Oosterend. Hij kreeg een klein pensioen en vertrok naar de Pôlle bij Sânlean, alwaar een paar boerderijen stonden waar hij stiekem doorging met preken. Lang niet iedereen wilde protestant worden en de kerk dook onder. Op de boerderij Slippens (de eerste schuilkerk) en later in het Blauwe Huys van Bongastate (de tweede schuilkerk) werden illegale kerkdiensten gehouden door mensen die trouw bleven aan het roomse geloof. Vanwege het isolement en omdat het niet opviel werd dit oogluikend toegelaten.

In 1709 kwam kapelaan Cramers vanuit het huis met het blauwe dak (= Bongastate ) waar destijds de katholieke Oostenders bijeenkwamen naar de Oude Pôlle bij Sânlean, daar werd de derde schuilkerk gebouwd met een rood dak om duidelijk te maken dat het was afgelopen met de diensten in het Blauwe huis. Ignatius Crames of eigenlijk Franciscus wordt daarom beschouwd als de stichter van Roodhuis.

In 1762 werd de vierde schuilkerk gebouwd door pastoor van Rijswijk, in 1850 werd deze kerk verbouwd. In de loop der jaren kwamen er ook huizen bij. Vervolgens groeide de buurschap met een nieuwe pastorie, een kerkhof en de nieuwe Sint-Martinuskerk (onder leiding van pastoor ten Bokum). Vervolgens kwam de St Bonifaciusschool erbij (1922).

Omdat het buurschap onder Oosterend steeds verder groeide en officieus wel, maar officieel niet bestond werd op 27 augustus 1954 door de gemeenteraad besloten dat Roodhuis een dorp moest worden. Ter uitvoering van dit besluit heeft het college van B en W vervolgens vastgesteld, dat Roodhuis met ingang van 2 mei 1955 de dorpsstatus krijgt.

Tot de gemeentelijke herindeling in 1984 maakte Roodhuis deel uit van de gemeente Hennaarderadeel, dat toen met de gemeente Baarderadeel opging in de toen nieuwe gemeente Littenseradeel. Sinds 1991 is de officiële naam het Friestalige Reahûs. Sinds 2018 ligt het dorp in de gemeente Súdwest-Fryslân.

Sinds 1950 organiseert de "Oranje vereniging" de dorpsfeesten. Vóór die tijd waren er ook al dorpsfeesten zo blijkt uit foto's van versierde wagens van rond 1920. 

De dorpsfeesten vormen ieder jaar nog een hoogtepunt in het dorpsleven. Het maken van de versierde wagens voor de optocht en het aanbrengen van versieringen in de buurten/ straten zorgen voor de voorpret. Het feest duurt 2 volle dagen. Spelletjes voor de schoolkinderen,  het kaatsen en vollyebal zijn vaste onderdelen. En in de avonden is er een voorstelling of een quiz en treedt een band op. Het dorpsleven verplaatst zich naar het feestterrein, waar eten en drinken volop te koop is.  

De voorbereiding en het feest zorgt voor verbinding in het dorp, van joing tot oud. Op het feestterrein praat je met iedereen. 

De boerderijen aan de Sibadawei sluiten aan op Skrok en hebben een lange geschiedenis. De terp Stittens speelt er een rol in. Hoe anders is dat bij de boerderijen aan de van Eysingaleane. Deze boerderijen zijn van latere datum, nadat de verbindingsweg naar Wommels is aangelegd. Halbertsmastate heeft van oudsher verbinding met Skrok.

De boerderijen aan de Stittenserleane, de Skippersbuorren, de Streek, de Sjaardaleane en Meylahuizen staan aan de oostkant van Easterein.
Een aantal op behoorlijke afstand van de bebouwde kom van het dorp. Voor een aantal boerderijen is de geschiedenis tot het verre verleden te achterhalen. In de vensters lees je er meer over.

Easterein vanuit een hoog gezichtspunt bekeken. Veel van deze foto`s zijn vanuit de kerktoren gemaakt. Voorheen het hoogste punt van Easterein. Luchtfoto's vanuit een helicopter of luchtballon zijn welkom. En met de nieuwe techniek van de drone is het maken van foto's nu ook voor menig fotograaf binnen handbereik.