Noardwest-Fryslân: terpen, diken en polders

Achlum is in terpdoarp mei in bysûndere foarm. De ferneamde Slachtedyk rint súdlik om de âlde kearn hinne, wylst de Achlumerfeart der nei it noarden ta by lâns rint. Yn ’e midden leit it iepen, ôfgroeven part fan de terp dat tsjintwurdich as in rom bemjitten keatsfjild brûkt wurdt. Op it súdlike part fan de hege terp stiet de midsieuske tsjerke mei diakenijwenten en pastorije en westlik dêrfan de saneamde kleasterpleats, in monumintale kop-hals-romppleats út de 18e ieu.

Mear nei it noarden ta fynt men yn in libbendich ritme

Arum is in flink terpdoarp dêr’t de trochgeande Sytzemaweg mei de oerdwerse Arumer Feart de struktuer foarme ha. By it wetter binne der oan beide kanten fan de dyk aardige wetterbuertsjes mei oan ‘e westkant de Schoolsingel mei spoaren fan in earmhûs út 1662, in fraaie gevelstien en in seldsum âld skoaltsje (1832) mei spitsbôgefinsters. Op in tinkstien stiet dit moralistyske fers:

Hier vind ge o Jeugd een onderwijs
Gerigt naar u verstand
Gebruik met vlijt dit gunstbewijs
Zoo komt gij ras tot stand.

Eastlik is tusken de bebouwing yn romte hâlden foar in keatsplein. D

It terpdoarp Baard wie it eartiidse bestjoerssintrum fan de gemeente Baarderadiel, dy ‘t sadwaande de namme krige. Troch de ieuwen hinne hie de famylje Dekema hjir de hearskippij. De Dekema’s hienen yn Baard in stins. No tsjûget allinne de Dekemawei noch fan de famylje. It doarp wie goed ûntsletten troch de belangrike Boalserter Feart en waard yn 1830 tagonklik oer de dyk fan Frjentsjer nei it efterlân fan Jorwert en omkriten.

Op de hoeke by de brêge, de ienichste beweechbere brêge yn de lange Boalserter Feart, is yn 1877 in nije herberch boud nei in ûntwerp fan T. Spoelstra út T

Berltsum is in terpdoarp mei in wat stedsk karakter. It is yn it begjin fan de jiertelling ûntstien op in wâl by de mûning fan de Ryd yn de Middelsee. De delsetting is in kombinaasje fan twa doarpen, dy ‘t ticht byelkoar lizze: Tutgum en Berltsum. It lêste ûntwikkele him ta in grutte hannelsdelsetting by de Ried lâns. Dêrtroch liet it in struktuer sjen lyk as ferskate oare stêden. Ek hat Berltsum in begin fan stêdsrjochten kend.

Berltsum is al lang in sintrum fan túnbou en hofkerij fan lytsskalige túnkersbedriuwen. Al yn de Tegenwoordige Staat van Friesland waard yn 1786 as ka

Bitgum is in terpdoarp dat inkele ieuwen foar it begjin fan de jiertelling ûntstien is op en kwelderwâl, fuort westlik fan de Boarn of Bordine, dy ‘t him yn ‘e Midsieuwen ferbrede hat ta de Middelsee. It wie in grutte en frij hege terp dêr ‘t de bebouwing him ta healwei de 19e ieu konsintrearre, mar ek oan de westlike seame en oan de dyk oan de eastkant kaam wol wat bebouwing. Noch fierder nei it súdeasten ta groeide de buert by de mole út ta it streekdoarp Bitgummole.

Tusken it doarp en dizze buert hat oant 1879 ta it omgrêfte Groot Terhorne of Martenastate stien yn in grut tun

Bitgummole is in streekdoarp dat út in buorskip by Bitgum by de âlde Middelseedyk lâns ûntstien is. Yn de 17e ieu leinen der twa buerten eastlik fan Bitgum: “Bij de Molen” en even fierder “Dyksterhuzen”. Bitgum en syn buorskippen wienen ûntsletten troch in systeem fan fearten dy ‘t ek Ingelum en Marsum rjochting Harnzer Trekfeart oandienen. De Tegenwoordige Staat van Friesland melde yn 1786 dat oan de eastkant fan Bitgum te finen binne: “Voorts eenige huizen, die de Hameren heeten. Nog wat Oostelyker vindt men de molenbuurt en koornmolen, die weleer ten zuiden van den Dyk ston

Blessum is in terpdoarp dat yn de betide Midsieuwen ûntstien is westlik fan de Middelsee. It doarp is troch de Blessumer Feart nei it noarden ta ûntsletten rjochting Harnzer Trekfeart, no Van Harinxmakanaal. Oer de dyk koe en kin it doarp allinne fan it easten út oer de Blessumer Feart berikt wurde.

Yn de moderne tiid is de isolearre en dus rêstige lizzing fan it doarp sterker wurden. Yn it noarden is yn 1863 it spoar Ljouwert-Harns oanlein en yn it lêste part fan de 20e ieu, eastlik fan it doarp, de Westergoawei mei ferkearspleinen.

By Blessum ha yn it ferline twa staten stien. Oan

It terpdoarp Boer leit oardel kilometer fan Doanjum ôf en mei dit doarp en it mear eastlik lizzende doarp Ried op deselde kwelderwâl. In pear pleatsen en inkele huzen, û.o. in âlde pastorije, foarmje it doarp.

Boer leit even noardlik fan de Dongjumerweg dy ‘t de doarpen ferbynt. It doarp hat in eigen yn- en útreed. Efter it doarp lâns rint de Ryd, mei de eardere namme Riedstroom, in oerbliuwsel fan in slinke út de tiid dat Fryslân noch gjin bediking hie. It doarp leit midden tusken boulân en greiden yn. De kearn fan Boer is beskieden, mar der heart wol de eardere pastorije by, we

Boalsert is de iennichste noch selsstannige stedsgemeente fan Fryslân. De stêd lei yn de Midsieuwen strategysk foar ferkear oer it wetter en hannel. Der wie ferbining mei de Middelsee en troch de Marneslinke mei de Sudersee. Hoewol ‘t de wetterwegen tichtsliken, bleau Boalsert te berikken foar wetterferkear en koe opbloeie as hannelsplak. It rekke ferbûn oan de Hanze.

De oarsprong is noch te fielen oan de terpen by de Martinitsjerke en by de Hoogstraat: De lêste wie de hannelsterp. Boalsert wie in tsjerklik sintrum foar in wide omjouwing. Neist it Marktplei

De Ôfslútdykdoarpen binne de jongste fan de gemeente Wûnseradiel. Mei in bytsje goede wil kin Koarnwertersân romtelik en maatskiplik noch wol in doarp neamd wurde. Breesândyk net, mar it koe om administrative reden dizze status better wol krije. De bewenners fan Koarnwertersân en Breesândyk binne wurksum oan de dyk en by de slûzen. Beide doarpen binne ûntstien op wurkeilannen fan wêr ‘t de Ôfslútdyk út oanlein is.

Op Koarnwertersân is in dûbele skutslûs mei binne- en foarhavens en in rige fan twa kear fiif spuislûzen mei spuihavens. Dit kompleks fan skut- en spuislûzen w

Britsum is in terpdoarp dat yn de iere Midsieuwen ûntstien is op in kwelderwâl eastlik fan de Boarnstream, dy’t him ta Middelsee ferbrede hat. De terp hat in radiale struktuer, mar nei ôfgravings mei namme oan de súd- en eastkant om 1900 hinne, is dy net oeral mear werom te finen. Âlde doarpsbebouwing is foaral westlik en noardlik fan de tsjerke te finen, oan de Greate Buorren, de Lytsedyk en Efter de Wâl. Troch de Stienzer Feart noardlik fan Britsum bestie der in goede ûntsluting rjochting Dokkumer Ie.

By it doarp ha inkele fersterke huzen stien, sa as kastiel Britsenburg, dêr �

Britswert is in terpdoarp dat oardel kilometer fan Wiuwert ôf leit. Mei Wiuwert is Britswert al jierren en jierren tsjerklik en kultureel ferbûn. Sa hat Wiuwert in keatsplein en Britswert in iisbaan. Britswert lei lange tiid tusken twa markes yn: súdlik de Swaanwerter Mar mei de Reidmar en noardwestlik de Britsumer Mar, dy ‘t yn 1885 droechlein is.

Op de terp stiet tsjin de tsjerke oer in rige gebouwen, dêr ‘t net allinne de brede pastorije opfalt, mar mei namme de geef bewarre bleaune skoalle mei seis grutte lokaalfinsters en grutte skoarstiennen. De Kleasterdyk laat it ferkear om

Burchwert is sterk ferweve mei de Boalserter Feart en leit súdlik fan de Tjaard van Aylvapolder. Oan in diel fan de polderdyk, de Sjungadijk, hat him in nochal langhalige buert ûntwikkele. It buorskip Hemert westlik fan de provinsjale Westergoawei wurdt rekkene by Burchwert.

De doarpskearn fan Burchwert is mei kaaidiken en wâlskanten mei har bebouwing op de trekfeart rjochte. Oan de westlike kant stiet in rige huzen oan in dyk wêr ‘t in fytspaad op oanslút. Oan de eastlike kade is de bebouwing wat ôfwikseljender en mear iepen mei wenhuzen en pleatsen. Der steane ek in pear bedriuws

Koarnjum is in terpdoarp dat foar it begjin fan de jiertelling ûntstien is op in kwelderwâl eastlik fan de Middelsee. Súdlik fan de terp foarme de Koarnjumer Feart in wetterferbining mei de Dokkumer Ie. Ein19e ieu is de terp frijwat ôfgroeven, benammen oan de noardwestkant.

Oan de noardeastkant stiet al sûnt de Midsieuwen it Martenahûs. Yn 1584 waard Martenastate nei fernieling opnij boud ta in grut gebou fan fleugels. Ein 19e ieu wie it yn ferfal rekke. De lêste bewenner legatearre Martena oan it tsjerkebestjoer, dat de state yn 1899 ôfbrekke liet. Arsjitekt W.C. de Groot krige yn

Deinum is in terpdoarp dat inkele ieuwen foar it begjin fan de jiertelling op in kwelderrêch westlik fan de Middelsee ûntstien is. De radiale struktuer fan de terp is goed bewarre bleaun en te ûnderfinen fan de noch oanwêzige ringwei ôf, de Sint-Janswei, foar de Herfoarming de Processieweg op Sint-Jansdei.

Oan dizze ringwei is in ferskiedenheid oan bebouwing te finen. Hoewol ‘t yn ieuwenâlde beskriuwingen iderkear meld wurdt dat Deinum in doarp is fan skieppe- en bargeslachters, stiet oan de Sint-Janswei ek in pân dat wiist op in oare hannel, in neoklassicistysk gebou mids19e ieu

Easterein is sûnder mis ien fan de moaiste doarpen yn Fryslân, as men even foarby sjocht oan de bedriuweterreinen oan de noardeastkant. It doarp hat in soarte fan middelpuntsykjende kwaliteit ; it doarp is moai, de tsjerke is moaier en de kreake yn ‘e tsjerke is it moaiste. Easterein wie de fernaamste delsetting fan ien fan de earste yndike gebieten, it eilân fan Easterein. It is net dúdlik of ‘t it in âld tsjerkedoarp is of dat it in delsetting is fan nei de yndiking, wêrby ‘t de tradisjonele struktuer foar it nij ûntwikkele doarp keazen waard.

Fanâlds hie it doarp nei alle k

It terpdoarp Easterlittens hat syn tsjinhinger Westerlittens, in boerebuorskip westlik fan Wommels. Easterlittens leit by in krusing fan wetterwegen, de fan âlds belangrike Boalserter Feart en de Frjentsjerter Feart. By dizze wetterkrusing kaam yn 1888 in suvelfabryk. De fabryk gie om 1990 hinne ticht en waard yn 1997 sloopt. De hege skoarstienpiip is mei it tsjettelhûs as monumintale neitins bewarre bleaun. Yn it doarp wurdt it doarpsbyld bepaald troch de diels ôfgroeven hege terp mei in flinke tsjerke en hege toer. It hôf is omseame mei linebeammen. Súdlik fan ‘e tsjerke leit in plein

Ingwier is in agraryske delsetting midden yn de Polder de Weeren tusken Wûns en Makkum yn. Ieuwenlang hat it de status fan doarp hân, sûnder dat der ea praat west hat fan in kom of in streek. Yn it lânskip leit wol it spoar fan in ‘wier’ of terp; dêr hat it in diel fan de namme oan te tankjen. Sels noch in twadde terp, in hústerp, dêr‘t ien fan de pleatsen op stiet. De delsetting wie troch in paad mei in tille oer de Molkfeart mei Wûns ferbûn.

Yn de Midsieuwen hie it doe ek al lytse doarp in eigen tsjerke en pastoar, dy ‘t 39 pûnsmiet lân yn gebrûk hie. It plakje hjitte

Eksmoarre is in terpdoarp mei oarspronklik gruttendiels rûnom fearten, puollen en marren. Bgl. fanwege de fuort westlik oan de doarpskom grinzjende lytse Kerkmeer en de noch fierder westlik fan it doarp lizzende grutte Kâlde of Makkumer Mar. De binnenfiskerij hat hjir nei alle gedachten goed bloeid. De marren en puollen binne droechlein en fan de fearten is allinne noch de Eksmoarster Opfeart oerbleaun; it rint fan it noarden fan it doarp nei de Makkumer Feart.

Bûten de terp mei de tsjerke hat it doarp him ûntwikkele by de wegen en de paden lâns, dy ‘t it doarp mei de omjouwing ferbi

It terpdoarp Furdgum leit noardeastlik fan Tsjummearum en is alhiel op it grutte buordoarp oriïntearre. Furdgum leit op in noardliker kwelderwâl dan dy fan it buordoarp: in koarte wâl, mei ienris in rige oan lytse hústerpen It lei mar oardel kilometer fan de Griene Dyk ôf en lei dus foar de ynpoldering fan it Bilt yn de noardeastlike úthoeke fan Westergoa. Yn dy hoeke is de buert Dykshoeke ûntstien, mei ek in herberch mei in soad oanrin. Yn de omjouwing binne de hege lannen tige geskikt foar lânbou, mar wurde ek brûkt foar de feehâlderij.

De toer fan de yn 1794 sloopte tsjerke sti

Formearum is in agrarysk streekdoarp dat him yn de 17e ieu ûntwikkele hat op in strânwâl tusken Midslân en Hoarne yn. It bestiet út in fersprate bebouwing fan boerepleatsen en wenhuzen. Westlik is oan de kant fan Midslân op ienselde manier it buorskip Landerum ûntstien. Yn it doarp, sels, lange tiid beskôge as in buorskip, hat nea in tsjerke stien. It doarpsgesicht wurdt dominearre troch in koarnmûne. De mûne wie yn 1838 boud op de Dellewâl yn West, mar is yn 1876 nei Formearum oerbrocht. De bedriuwsweardige mûne hat al lange tiid in hoarekabestimming. It is in achtkante houten ste

Frjentsjer wie yn de Midsieuwen de belangrykste stêd fan noardlik Westergoa. Frijwat fername aadlike lju bouden dêr harren stinzen en staten. Albrecht fan Saksen fêstige yn 1498 syn gesach fan Frjentsjer út wei.

Op de Voorstraat tuorret it Martenahûs boppe de oare bebouwing út. Dizze stedsstate bestiet út twa fleugels, mitsele fan ôfwikseljende lagen reade en giele bakstien mei yn de oksel in hege achtkantige treptoer. It Martenahûs hat altyd deftich bewenne west en lange tiid wie it ek yn gebrûk as riedhûs fan de grit

Fryslân: sûnder mis de meast eigensinnige provinsje fan Nederlân. En neffens mannichien ek de moaiste. Net foar neat wurdt Fryslân alle jierren troch hûnderttûzenen toeristen besocht. Hoewol it yn’e simmer op guon plakken bêst drok wêze kin, stiet Fryslân yn it algemien synonym foar romte en rêst. Nearne yn Nederlân treffe jo sa’n grutte ôfwikseling yn lânskippen oan as krekt yn Fryslân.

It ymposante Waadgebiet, de Waadeilannen, mei har einleaze strân, it skitterjende, foar in grut part

Hartwert leit súdlik fan Burchwert en is der mei de kronkeljende Kleasterwei mei ferbûn. It is in lyts terpdoarp mei in romroftige skiednis. It doarp lei tusken twa kleasters yn: it Oegekleaster of Ugoklooster stie oan de Boalserter kant. Dit wie in úthôf fan Bloemkamp, it grutte kleaster eastlik fan Hartwert. Yn 1572 waard it Oegekleaster troch de Geuzen ferwoeste.

It folle gruttere Bloemkamp of Oldeklooster, stichte yn1191, stie eastlik fan it doarp, op noch gjin kilometer ôfstân fan de Hidaarder Syl fan de Alde Kleasterfeart yn de Slachtedyk. It wie in cisterciënzer abdij en ien

Hjerbeam is in lyts terpdoarp westlik fan de Slachte. De kearn mei de tsjerke fan de eardere rykswei Ljouwert-Harns, dy‘t destiids in soad ferkearsoerlêst feroarsake.

Hjir stie ek Sikkemastate, in aadlik hûs dêr‘t de rom fan ôf glânzige omdat Sicco van Goslinga dêr berne wie. Sicco wie grytman fan Frjentsjeradiel en kurator fan de Hegeskoalle fan Frjentsjer, dêr‘t hy sels ek studearre hie, mar reizge in soad as foaroansteand ambassadeur fan de Republyk. Dizze Sicco, begroeven yn it tichteby lizzende Doanjum, ûnderhannele sels op Versailles mei de ’Zonnekoning’. Der wurdt

In Bolsward vind je een heel bijzonder museum. Het bevat allerlei aan deze Friese stad verbonden historische artefacten. Je vindt er kopjes en schoteltjes van de lokale koffie- en theefabriek die ooit in Bolsward gevestigd was. Je ziet er prachtige schilderijen en afbeeldingen van Bolsward. Er is een uitgebreide collectie zilveren lepeltjes die op een of ander manier een relatie hebben met Bolsward.

Daarnaast vind je er historische munten, flessen, tegeltjes, gevelstenen en als klapstuk een baar zeep van de lokale brandstoffenhandel van Roelf de Koning.

Zo te zien een heus m

It terpdoarpke Hichtum komt yn 1270 foar it earst as Hectum yn de boarnen foar. It is it earste doarp noardlik fan Boalsert oan de Harnzer Trekfeart en wurdt oan dat wetter ynlieden troch in aardich wetterbuertsje. It doarpsgebiet is nea fan grutte omfang west. It buertsje Syswert heart der fanâlds by; it leit no oan de oare kant fan de provinsjale Westergoawei.

Yn Hichtum is mar ien strjitte: de Schwartzenbergweg. Oan ‘e noardkant fan ‘e tsjerke stiet wat bebouwing, dy‘t in doarpskom foarmet. Tsjin de tsjerke oer is yn de lette 19e ieu in buorrentsje ûntstien. Súdlik fan Hichtum s

Hidaard is in lyts terpdoarp yn de eastlike punt fan it eilân fan Easterein en even noardeastlik fan de skerpe bocht dy‘t de Slachtedyk makket by de Kliuw. It doarp kin allinne mar oer de Slachte berikt wurde: de ‘oprydleane’ nei it doarp ta leit even noardlik fan de Hidaarder Syl. By dizze brêgeslûs steane wat huzen; fierderop stiet de measte bebouwing fan huzen en buorkerijen om de tsjerketerp hinne en oan de súdeastkant by it parkearplak en boarterstún. Foar de tsjerketerp leit oan de westkant in flink keatsfjild. It doarpshûs is fêstige yn it eardere skoallegebou.

Om de ts

Hilaard is in terpdoarp wêrfan‘t de bebouwing yn ‘t earstoan frijwat ferspraat oer de terp en de neiste omjouwing struid like te wêzen. Fan healwei de 19e ieu ôf is it doarp tichter beboud en foarmen har wat strjitsjes en in soarte fan plein.

Yn de 20e ieu is Hilaard útgroeid by de trochgeande dyk lâns, de Van Aylvaleane en de Hoptilsterdyk. De ôfrûne desennia is dat mei de bou fan bedriuwsgebouwen rjochting Westergoawei sterk trochgien. De tsjerke stiet op de noardlike râne fan de terp, dy‘t fierders ôfgroeven is. Dêrefter stie Tsjessingastate dêr‘t de famylje Aylva gen

Hinnaard is in lyts kompakt terpdoarp. It leit mar 500 meter súdlik fan de Boalserter Trekfeart, mar it wetterbuertsje Spyk heart by it wat westliker lizzende doarp Iens. Dêr tuskenyn stie Sassingastate, op it hiem stiet no in buorkerij.

Hinnaard is ien fan de lytste doarpkes fan Fryslân, mar likegoed is it yn it ferline net ûnbelangryk west. De gritenij en letter gemeente Hinaarderadiel hat der sels har namme oan te tankjen. Yn de lette Midsieuwen fûn yn Hinnaard ek de rjochtspraak fan de gritenij plak.

Hinnaard is in offisjeel doarp fan ferspraat lizzende buorkerijen en in kearn

Hitsum is in terpdoarp súdlik fan Frjentsjer en bestiet útsein de bebouwing by de trochgeande dyk by de tsjerketerp lâns út twa dwers dêrop steande frij kompakte streken huzen. Mei de Arumer Feart ek noch in buert dy‘t alear Westerhitsum neamd waard. Op dat plak soe ek Roordemastins stien ha.

Hitsum is in ynbannich doarp, dat sa as bliken docht út argeologyske fynsten, in foarnaam ferline hat. Sa is der in gouden Noarske bracteaat (sieraadmunt) út de 6e ieu mei it rune-opskrift “foro” fûn en boppedat in brûnzen mantelspjelde, in izeren spearpunt, in Romeinsk brûnzen masker

Hoarne is in streekdoarp dat yn de Midsieuwen ûntstien is op in âlde strânwâl. Op deselde wâl ûntwikkele him de agraryske streek Lies. De doarpsstrjitte rekke yn ‘t earstoan oan de kant fan de polder, de súdkant beboud. Fan ein 19e ieu ôf waard der ek oan de oare kant boud.

Noardlik fan de streek stiet de doarpstsjerke, fierwei it âldste gebou fan it eilân. It oan Sint-Johannes wijde romaanske tsjerkje sil sa yn it lêste kwart fan de 12e ieu ta stân komme wêze. It is yn de dêrop folgjende ieuwen iderkear wer fergrutte en feroare. Om-ende-by 1270 kaam it koar ta stân en inke

Húns is in lyts terpdoarp mei in oantreklik ûntwikkele struktuer. It leit noardlik fan de Boalserter Feart, dêr‘t it mei in doarpsfeart oan ferbûn wie. Oer it lân lei Húns oan yn de twadde helte fan de 19e ieu ta frijwat isolearre. No is it, troch de nije Westergoawei hiel goed ûntsletten. Oan de oare kant fan de autodyk leit in buertsje by de Panwurksbrêge, dat by Húns heart en dêr’t yn it ferline in panne- en stienfabryk stien hat.

Fan de Westergoawei ôf liedt in kromme dyk de Húnzer doarpskom yn. Yn ’e bûtebocht steane wat huzen, yn de binnebocht de rizige, eardere en

Iens is in lyts terpdoarp mei in losse struktuer fan in pear pleatsen en fierder wat huzen om in troch hagen omseame en nei de terp oprinnend dykje nei de tsjerke ta. Mei twa dwersdiken efter de tsjerke mei aardige buertsjes.

Op de noardlike hoeke stiet in stukadoare pân út 1877 dat eaget as in âlde herberch. Der is in romantyske tún by oanlein en in fraai kontrastearjende, moderne sêre. Dêr tsjinoer stiet in rige oaniensletten arbeidershuzen mei in aardich ferline: de oarsprong leit al yn de 18e ieu, mar se binne sterk fernijd. Op de oare hoeke stiet in ûnderkeldere wenning fan gie

Ingelum is in terpdoarp dat inkele ieuwen foar it begjin fan de jiertelling op in kwelderrêch ûntstien is. De Bitgumer Feart meändert fan it noarden út wei nei Ingelum en wurdt trochlutsen nei Marsum yn ‘e rjochting fan de Harnzer Trekfeart. Boppedat hat it doarp in feart yn ‘e rjochting fan de Hogedijk, no mei de namme Sirtemawei. De strjitnamme Feartswâl docht dêr noch oan tinken.

By de dyk, aardich wat fierder fan it doarp ôf, stie de stins fan de Sirtema ‘s, de Grovestins. Underskate leden fan de famylje Sirtema fan Grovestins ha namme skreaun as houdegens, Skerne Wibe (dê

Jelsum is in radiaal terpdoarp dat inkele ieuwen foar it begjin fan de jiertelling ûntstien is op in kwelderwâl. Fan Ljouwert ôf sjoen is dit it earste fan in rige fan de terpdoarpen dy‘t op de eastlike wâl ûntstien is. It doarp wie rjochting Dokkumer Ie ûntsletten troch de Jelsumer Feart of Haskermar súdlik fan it doarp. Oan de Noardkant wie de Koarnjumer Feart like fier fan it doarp ôf. Jelsum lei mar in pear hûndert meter fan de seedyk fan de Middelsee ôf.

Yn it lêst fan de 19e ieu is de terp oan de noardkant ôfgroeven, it part fan de terp dêr‘t Harinxmastate op stie. O

Jorwert is in terpdoarp dat ûntsletten waard troch de Jaanfeart, dy‘t ek wol de Jorwerter Feart neamd waard en dy‘t mei grutte slingers troch it lân rint en Swette en Frjentsjerter Feart ferbynt en dêrby de westlike doarpsgrins fan Jorwert rekket. Oer de dyk binne der jongere ûntslutings oer de Arsumerdyk nei de Hegedyk, de dyk fan de eartiidske Middelsee en de Lucht en Veldsterdyk rjochting Baard.

De kearn fan Jorwert bestiet út de hege, promininte tsjerketerp mei dêromhinne in rom tsjerkhôf. Op it hôf in dûbele hage en seamen fan iperen beammen, bûken en linebeammen. De ring

Even eastlik fan Easterbierrum hat Kleaster Lidlum of Mariëndal stien. It wie tige ier, yn 1182, stichte troch de norbertijnen fan út it memmekleaster Mariëngaarde by Hallum. Yn it earstoan stie it tichteby de kust, mar fanwege de risiko‘s fan heech seewetter is it kleaster yn 1234 mear it lân yn ferpleatst.

Yn de hichten by de Kleasterwei en Westerbuorren is it plak fan it grutte kleaster noch te werkennen. It hat in grutte bloei kind; in ieu nei de stichting hat it sa wat 600 bewenners. Mariëndal stichte ferskate úthôven, in nonnekleaster yn Baaium en op it hichtepunt wienen der

De Ofslútdykdoarpen binne de jongste fan de gemeente Wûnseradiel. Mei in bytsje goede wil kin Koarnwertersân romtelik en maatskiplik noch wol in doarp neamd wurde. Breesândyk net, mar it koe om administrative reden dizze status better wol krije. De bewenners fan Koarnwertersân en Breesândyk binne wurksum oan de dyk en by de slûzen. Beide doarpen binne ûntstien op wurkeilannen fan wêrút de Ofslútdyk oanlein is.

Op Koarnwertersân is in dûbele skutslûs mei binne- en foarhavens en in rige fan twa kear fiif spuislûzen mei spuihavens. Dit kompleks fan skut- en spuislûzen waard bou

It terpdoarp Kûbaard kin allinne berikt wurde oer kronkeldykjes, as binne de tagongsdiken op effekt oanlein. Yn ‘e tsjerke is yn it begjin fan de 16e ieu dan ek Sint-Christoffel ôfbylde, de patroan fan de reizgers en it transport.

Kûbaard hat in kompakte doarpskearn: oan dykjes en fearten waaiert de bebouwing beskieden it lânskip yn. Nijbou is foaral oan de súdkant kommen. Oan de eastkant fan de kearn stiet de tsjerke op in rom hôf en tusken in troch hege linebeammen omseame tsjerkebuert yn. Tsjin de toer oer stiet it doarpshûs, ea it doarpskafee, en skean dêr tsjinoer in boarger

Formearum is in agrarysk streekdoarp dat him yn de 17e ieu ûntwikkele hat op in strânwâl tusken Midslân en Hoarne yn. It bestiet út in fersprate bebouwing fan boerepleatsen en wenhuzen. Westlik is oan de kant fan Midslân op ienselde manier it buorskip Landerum ûntstien. Yn it doarp, sels, lange tiid beskôge as in buorskip, hat nea in tsjerke stien. It doarpsgesicht wurdt dominearre troch in koarnmûne. De mûne wie yn 1838 boud op de Dellewâl yn West, mar is yn 1876 nei Formearum oerbrocht. De bedriuwsweardige mûne hat al lange tiid in hoarekabestimming. It is in achtkante houten ste

Leons is in terpdoarp súdlik fan de Boalserter Trekfeart, dêr‘t it in opfeart hinne hie. Oan ‘e oare kant fan de Panwurksbrêge oer de feart leit in buertsje dat by it twillingdoarp Húns heart. Dat Leons in terpdoarp is kin nettsjinsteande de uterst tinne bebouwing goed yn it lânskip werkend wurde. De ringstruktuer is te erfaren en de measte fan de fiif pleatsen en trije wenningen lizze noch oan dy ring. Hoewol ‘t de ring frij útstrekt is en de terp dat wierskynlik ek west hat, is Leons kwa bebouwing en bewenning ien fan de lytste doarpen yn Fryslân.

Leons is âld: der is in Rom

Hoarne is in streekdoarp dat yn de Midsieuwen ûntstien is op in âlde strânwâl. Op deselde wâl ûntwikkele him de agraryske streek Lies. De Dorpsstraat rekke ynearsten foaral oan de kant fan de polder, de súdkant beboud. Fan it lêst fan de 19e ieu ôf kaam der ek bebouwing oan de oare kant.

Noardlik fan de streek stiet de doarpstsjerke, fierwei it âldste gebou fan it eilân. It oan Sint-Johannes wijde romaanske tsjerkje sil sawat yn it lêste kwart fan de 12e ieu ta stân kommen wêze. Yn de ieuwen dêrnei is se gauris fergrutte en feroare. Om 1270 hinne kaam it koar ta stân en inke

Lollum is in ‘bûtendyks’ terpdoarp, it leit nammentlik westlik fan de Slachtedyk. It doarp waard eartiids Ruigelollum neamd, ta ûnderskieding fan Lytselollum, in buorskip ûnder Frjentsjer. Lollum hat in boeiende doarpskearn om de âlde, diels ôfgroeven terp hinne. Om de súdkant fan dizze terp hinne rint in smelle feart mei ferbinings nei it westen en benammen nei it easten ta. Yn it suden en yn it noarden binne belangrike buerten oan de útfalsdiken ûntwikkele wurden. Oan de súdkant is dat foar it grutste part wenningbou út de perioaden nei de oarloch.

Om de tsjerke hinne binne

Longerhou is in âld terpdoarp súdlik fan de eardere, âlde Marneslinke. Oan it navenant flinke oantal mânske boerepleatsen fan ferskillende typen oan de doarpsstrjitte en de sydstrjitsjes en –paadsjes is de hast hielendal agraryske skiednis fan dit lytse, frijwat isolearre doarp ôf te lêzen. It doarp hat noch syn âlde ferkearsferbining, de opfeart, de haven, nei de Makkumer Feart ta wêrtroch’t it mei de rest fan Fryslân ferbûn wie.

It Longerhou fan hjoed is mei in dyk en in fiadukt oer de autosneldyk A7mei Skettens ferbûn, dêr’t de skoalle ek stiet. Yn ‘e midden fan de

It kompakte terpdoarp Lytsewierrum leit yn de eastlike hoeke fan it ‘eilân fan Easterein’. It doarp bestiet út wat frijsteande huzen, in âld streekje, in pastorije en inkele boerepleatsen, spontaan groepearre om in iepen middenromte hinne. Dizze romte is stadichoan ta in doarpsplein foarme mei oan de súdkant by de entree fan it doarp in fernijde kop-hals-romppleats en eastlik wat húskes dêr’t twa fan wyt ferve binne en ien twa grutte kastanjebeammen yn front hat.

De westkant wurdt behearske troch de giele doarpstsjerke, dy’t mei in fiifkantich sletten koar sûnder finsters ne

Marsum is in radiaal terpdoarp dat om-ende-by it begjin fan de jiertelling ûntstien is oan de westkant fan de Middelsee. Om it jier 1000 hinne waard dêr de Middelseedyk oanlein. Foaral it noardlike part fan de terp is fanâlds ticht beboud. Fan de hegedyk ôf rint de Buorren dwers oer de terp. De tsjerke stiet heech op it sintraal lizzende hôf en de ringdyk bestiet foar in part noch, benammen de Skoallestrjitte. De opfearten en de haven binne der noch en ek oare fragminten fan de romtlike radiale struktuer van Marsum binne noch altyd werkenber.

De groei fan it doarp is oant fier yn de 1

Menaam is in terpdoarp dat inkele ieuwen foar it begjin fan de jiertelling op de kwelderwâl tusken Dronryp en Bitgum yn ûntstien is. De bebouwing konsintrearre him om ‘e tsjerke hinne, útsein oan de súdeastkant, want dêr stie Orxmastate. De Tegenwoordige Staat van Friesland melde yn 1786: “Dit dorp heeft eene schoone kerk en toren, op eene groote hoogte gebouwd, en voor weinige jaaren merkelyk versierd. De buurt ligt byna cirkelswyze ten Westen, Noorden en Oosten om de kerk, en ten Zuiden de aanzienlyke State Orxma, ook Dekama genoemd, bestaande in eene schoone oude uit het water opge

Mullum is in terpdoarp en hat ieuwenlang in foarútskode post fan Frjentsjerteradiel west. It is ûntstien op ien fan ‘e terpen, dy’t hjir, sa tichteby de see, frijwat ticht siedde wienen. Mullum wie it earste doarp oan de rydwei, de Witteweg, fan Harns nei Ljouwert. De warbere en bedriuwige Koningsbuurt hearde der ek by. Dêr stienen ûnder mear tichelwurken, kalkbrânerijen en learloaierijen. De tsjerke wie yn de Midsieuwen in dochtertsjerke fan de Augustiner abdij Ludingatsjerke dy’t tusken Harns en Achlum yn lei.

It doarp mei syn Koningsbuurt is jierren lyn oan de stêd Harns tafo

Midslân is in streekdoarp dat ûntstien is op in âlde strânwâl. Súdlik fan it hjoeddeiske doarp waard oan de Hoofdstraat yn de 10e ieu al in houten tsjerkje fan Stryp stichte, dat letter ferfongen waard troch in tsjerke fan stien. Mar ek noardliker, op it plak fan de tsjerke fan no, is yn de 14e of 15e ieu in tsjerke boud. Yn de omjouwing fan it doarp ûntstienen noch oare buorskippen: Baaidunen, Kinnum, Kaart en mear westlik Hee.

Om de tsjerke fan Midslân hinne hat, yn tsjinstelling ta oare Skylger doarpen, komfoarming mei in frij tichte bebouwing plak fûn. Oer in slinke hinne waard

Minnertsgea is it meast eastlike terpdoarp op de belangrykste kwelderwâl fan it âlde Barradeel. De terp is fan de 8e ieu ôf opsmiten. Sûnt it troch de gemeentlike weryndieling by It Bilt yndield waard, is dit it âldste doarp fan de gemeente. Yn de Tegenwoordige Staat van Friesland út 1786 is te lêzen: “Minnertsga is het grootste dorp der Grieteny. Hier vindt men eene zwaaren Kerk en toren, weleer, volgens de overleveringen, gediend hebbende tot eene Vuurbaak, met eene groote dubbele Kerkbuurt, en in den omtrek 40 stemdraagende plaatsen, waaronder vanouds veele Adelyke Staten zyn gewee

Nieuwebildtdijk is een streek die eigenlijk de status van dorp niet bezit maar grotendeels bij Oude Bildtzijl wordt gerekend. Het is de tweede dijk die in 1600 het nieuw aangeslibde land van Het Bildt ging beschermen. Met daarop in het oosten aansluitend de Koedijk voor het Nieuw Monnikebildt in Ferwerderadiel.

De dijk strekt zich uit over een breedte van zes en een halve kilometer tussen Zwarte Haan in het westen en Nieuwebildtzijl in het oosten. Recht ten noorden van Oudebildtzijl werd een uitwateringssluis gelegd, de Nieuwebildtzijl, die door opslibbing van de pollen niet meer werkte en

It komdoarp Nijlân is it iennichste doarp dat yn it droechfallen en ôfdamme súdwestlike diel fan de Middelsee op in krúspunt fan wegen stichte is. Mooglik is dat yn de 13e ieu bard, mar der binne ek fermoedens dat de komfoarming al fóár 1100 plak fûn hat.

De kearn fan it doarp leit noardlik fan de dyk Snits-Boalsert, dy’t fan de 19e ieu ôf bepalend west hat foar de ûntwikkelingen fan it doarp. Dêrtroch jout Nijlân tsjintwurdich de yndruk fan in dykdoarp. By it krúspunt stiet de markante doarpsherberch dy’t yn de perioade fan de ûntsluting fan it plattelân troch it spoar ek

East Flylân is nei de ûndergong fan it oarspronklik gruttere West Flylân healwei de 18e ieu it ienichste doarp fan it eilân. It is in streekdoarp dat yn de 12e ieu ûntstien is. De brede, troch flink beamte omseame en likernôch in kilometer lange Dorpsstraat hat oan wjerskanten sletten bebouwing dy’t allinne troch stegen en gloppen ûnderbrutsen wurdt. De measte bebouwing hat mar ien folledige boulaach en fertoant in soad fariaasje, sawol yn funksje en arsjitektoanyske pronk as yn de leeftyd fan de gebouwen: fan de 17e oant de 20e ieu.

Krekt foar de Twadde Wrâldoarloch wennen der no

Easterbierrum leit op de noardlikste fan de kwelderrêgen dy’t diagonaal troch it noardwesten fan Fryslân rinne. Fan de doarpenrige fan de Bouhoeke, de boulânhoeke, leit Easterbierrum it tichtste by de Waadsee. By’t simmer bloeit en groeit it gewaaks yn de omjouwing dat it in aard hat en winterdeis liket Easterbierrum omjûn troch in grize see fan omploege ikkers, dêr’t kloeke boerepleatsen út oprize sa as it âlde Haerdastate en de jongere Doniastate en Doumastate. Noardlik fan it doarp is in oantal glêstúnboubedriuwen te finen. Westlik rint de âlde binnedyk, de Slachtedyk, út o

Aasterein is in agrarysk streekdoarp dat yn de Midsieuwen ûntstien is op in dúnfoet en op de râne fan de súdlik lizzende polders. It waard lange tiid beskôge as in buorskip by it westlik lizzende Hoarne dêr’t it foar de foarsjenningen ek op rjochte wie. Aasterein hat nea in tsjerke hân en likemin oare bysûndere funksjes, sa as in skoalle, húsfeste. Wol wie der yn de 14e ieu tichtby dit doarp op in stinswier de Popmastins boud. It gebou is yn de 16e ieu al wer sloopt, mar de stinswier leit noch altyd súdlik fan dit doarp yn de lânerijen.

It streekdoarp bestiet út fersprate bebo

Aldeleie is in streekdelsetting dy’t yn de lette Midsieuwen al ûntstien is mar pas nei de oarloch de status fan doarp krigen hat. Dielen fan it buorskip hawwe lange tiid by de trije gritenijen heard: it westlike part by Froubuorren yn It Bilt, it noardeastlike by Hallum yn Ferwerderadiel en it súdeastlike part by Feinsum yn Ljouwerteradiel. Troch grinskorreksjes en statusferheging heart it no yn syn gehiel as doarp by Ljouwerteradiel.

De delsetting is ûntstien yn it ier ynpoldere Nieuwland by in Syl, in slûs, yn de Stienzer Hegedyk, it diel dat no de namme Leijster Hegedyk hat. Earst

Oudebildtdijk is een opmerkelijke streek die administratief onder verschillende Bildtse dorpen valt, maar een eigen karakter bezit. Het is de eerste zeedijk van Het Bildt die in 1505 is opgeworpen van Dijkshoek, waar hij aansloot op de Griene Dyk van het voormalige Barradeel, tot de Noorderdijk van Ferwerderadiel. Daarmee werden het Oud Bildt en in het oosten het veel kleinere Oud Monnikebildt ingepolderd. Het Bildt kreeg toen van de Saksische Heer van Friesland de status van grietenij, de jongste van Friesland.

Nadat in 1600 de Nieuwe Bildtdijk tot stand was gekomen, werd de oude dijk slap

Oudebildtzijl is een kruisdorp, ontstaan bij de keer- en uitwateringssluis in de in 1505 voltooide Bildtdijk. De status van apart dorp kreeg het in 1948. De sluis lag in het oosten, aan de monding van de Oude Rijd die vanaf Vrouwbuurstermolen recht naar het noorden werd getrokken en het Bildt en het Monnikebildt scheidde.

Nadat in 1600 de Nieuwe Bildtdijk met een nieuwe sluis tot stand was gekomen, kon de ontwikkeling van de Oudebildtzijl tot een kruisdorp beginnen. De Tegenwoordige Staat van Friesland meldde in 1788: ‘Oude Bildtzyl eene schoone waterlossing naar Zee en een bloeijende pl

It terpdoarp Peins leit yn it easten fan Frjentsjerteradiel: eastlik fan Frjentsjer en ek fan Skalsum dêr’t it mei in tunnel ûnder de autosnelwei A31 troch ferbûn is. It heart ta de rige terpen dy’t fan Arkens by Frjentsjer oer Skalsum, Peins, Tamterp, Slappeterp oan de Hege Wier tusken Menaam en Berltsum ta rint.

Peins is in aardich doarp oan de dyk fan Frjentsjer rjochting Menameradiel wêroan’t, even eastliker yn de by it doarp hearrende buert Tamterp, inkele aadlike staten stien hawwe mei bewenners, dy’t it om bar foar it sizzen hienen yn de gritenij Frjentsjerteradiel. Oan e

Pitersbierrum is it meast westlike terpdoarp fan de rige dy’t yn eastlike rjochting op in kwelderwâl rint mei Seisbierrum, Easterbierrum, Tsjummearum en fierder. Pitersbierrum is it lytste twillingdoarp fan it wat eastliker lizzende Seisbierrum dêr’t it mei ferbûn is troch in mei beammen omseame dyk dy’t by de terp merkber oprint. Seisbierrum is mei nei-oarlochske nijbou foaral optein yn de rjochting fan Pitersbierrum.

It is eins in streekdoarp dat by de terp lâns skampt, mar der lizze ek noch wat buertsjes omhinne, bgl. yn it suden bûten de soal fan de terp. Der steane dêr noch

It mânske doarpsgebiet fan Penjum wurdt beskerme troch in noch gruttendiels te werkennen tige âld stelsel fan diken: de Penjumer Gouden Halsbân. Yn it ûnder bepaalde waarsomstannichheden ûnbarmhertich lege lânskip efter de seedyk foarmet Penjum in herberchsume, kompakte delsetting. It is in terpdoarp mei in net al te skerp ôfgroeven tsjerketerp dy’t noch bysûnder goed te erfaren is. It doarp hat in rom tsjerkhôf mei in izeren stek op in muorke en in seame fan net tige âlde linebeammen. Noardlik fan de tsjerke stiet yn in heale kring in prachtige rige diakonijwenningen, boud fan de

Volgens mij zijn [plastic koeien] voor het eerst in [Friesland] opgedoken tijdens [Simmer-2000]. Dit was een Fries zomerevenement tijdens het eerste jaar van het derde [millennium]. Je kunt het evenement zien als een Fries onderonsje en reünie op provincieschaal. [Friezen] kwamen van heinde en ver om het Fries zijn met elkaar te delen, te beleven en te vieren.

Onder het predikaat "[Fryslân, lân fan kij]" (Friesland, land van koeien) werden 500 kunststof koeien gefabriceerd en in het landschap tentoongesteld. Wellicht omdat de levende exemplaren op stal stonden en de wei

Reahûs wie oant 1956 in buorskip by Easterein en krige doe pas de status fan selsstannich doarp. It lei tsjin de súdlike flank fan de Slachte oan en dus eins bûten it ‘eilân fan Easterein’, al stiet der in lytse stjelppleats mei in moaie beammeseame op it eilân. It is ien fan de jongste doarpen fan Fryslân. Nei de Herfoarming is hjir tichtby de grins fan twa gritenijen troch dyjingen dy’t it âlde leauwen trou bleaunen, in skûltsjerke ynrjochte yn in hûs mei in read pannedak. Folle letter is dêr in lytse delsetting omhinne groeid: healwei de 19e ieu is der sprake fan in seistal

It terpdoarp Ried is stichte op ien fan de súdwest noardeast rinnende kustwallen yn it âlde Barradiel en Frjentsjerteradiel. It hat syn namme te tankjen oan de namme fan it wetter, de Rie, dy’t noardlik by it doarp lâns rint, in oantinken oan de slinken út de tiid dat it lân noch net bedike wie.

De bebouwing is foaral by de wegen lâns, Doanjumerwei – Kleasterdyk pleatst mei inkele notabele wenningen, wêrfan ien in dekoratyf koetshûs hat en mei in pear filla’s yn fernijende styl fan koart nei 1900. Ek oan de dyk nei it suden nei Peins is bebouwing kommen. Pas letter is de Nieu

Ritsumazijl (ook Ritzumazijl; Fries: Ritsumasyl) is een buurtschap in de gemeente Menaldumadeel, provincie Friesland (Nederland), behorende bij het dorp Marssum. Het ligt tussen het dorp Deinum en de stad Leeuwarden en heeft 67 inwoners (2005).

Ritsumazijl is ontstaan bij de kruising van de weg de Hogedijk en de trekvaart het Zijlsterrak. Mede door de aanleg van de Harlinger trekvaart (later opgegaan in het Van Harinxmakanaal) was de draaibrug bij Ritsumazijl een belangrijke schakel in de scheepvaartverbinding tussen Leeuwarden en het noordwesten van Friesland. Het begrip zijl in de naam ve

Skalsum leit eastlik fan Frjentsjer en foarme mei Boer, Rie, Peins en Sweins de saneamde Frjentsjer Fiifgea: noardlike doarpen fan de lytse plattelânsgritenij Frjentsjerteradiel. It liket in streekdoarp by de dyk nei Menameradiel lâns, mar it is wier wol in terpdoarp. Fan de bebouwingsstreek fan huzen en buorkerijen ôf dy’t foaral noardlik fan de dyk leit, rint de Tsjerkestrjitte nei de terp. Dêr steane ek noch in pear húskes, mar de middelmjittich hege terp is foaral poadium foar de tsjerke en har tsjerkhou.Foar oan de dyk, op’ e hoeke, stiet de foarse (eardere) pastorije, in eklekty

De terp Skettens by de Marneslinke moat al betiid bewenne west wêze. Fanâlds bestie Skettens út in pear huzen en pleatsen by de tsjerke en fersprate bebouwing. It doarp hat no in lang útrutsen struktuer, as in streekdoarp. De dûbele streek huzen dy’t fan ein 19e ieu ôf ûntwikkele is, liedt mei in flauwe bocht fan de terp nei de ûntslutingsdyk. Om de ôfgroeven tsjerketerp te beskermjen is in flinke kearmuorre opmitsele. Dy terp is fierder ôfgroeven, mar is noch foar in grut part werkenber troch de fraai om de terp slingerjende Wytmarsumer Feart.

De dûbele streek is sympatyk, ma

Skraard is in terpdoarp tichtby de eardere Marneslink en komt yn 1270 foar it earst yn de boarnen foar as Scadawerth. It doarp hie goede ferbiningen oer wetter. De fan noard nei súd rinnende Skraarder Feart slingert om it doarp hinne. De terp hat in regelmjittige, radiale struktuer, mar de bebouwing ken dy regelmaat net. Yn Skraard is de tsjerke net op de krún fan de twa meter hege terp boud, mar oan de súdwestlike râne. Sy kaam sa mei it koar nei de kearn fan it doarp te stean.

De âldere bebouwing leit foaral oan de eastlike kant fan de terp, sawol oan de terpkant as oan de oare kant

It terpdoarp Seisbierrum wie ea it doarp fan de Liauckama’s. Harren state stie noardlik fan it doarp: it terrein en de fraaie stinspoarte bestean noch. Liauckamastate wie ien fan de grutste staten fan Fryslân. Yn 1824 is it kastiel sloopt wêrnei der yn 1862 in grutte kop-hals-romppleats fan giele stientsjes op it terrein boud is. Boppe de slotgrêft stiet in machtige stinspoarte. Dy is fan 1604, mar kin yn earste oanlis âlder wêze: oan de ûnderkant sitte friezen en dêr boppe giele stientsjes. De poarte hat oeral gatten foar dowen, want de adel hie dizze fûgels foar sawol de dong as fo

Skingen is in terpdoarp dat om it begjin fan de jiertelling ûntstien is. Miskien sels earder, omdat der yn de buert fynsten út de Romeinske tiid dien binne, dy’t oanjouwe dat it gebiet doe al bewenne wie. Earder ha hjir de staten Wobbema en Blaauwhuis stien. De state Stehouders lei flink súdliker fan it doarp.

Skingen is lyts bleaun en in karakteristyk agrarysk doarp. It bestiet eins allinne út de Buorren dy’t yn westlike rjochting fuortset wurdt as Anemawei en yn eastlike rjochting as Slappeterpsterdyk. Der stiet in frij iepen en bot wikseljende bebouwing.

Earder lei it doarp no

Slappeterp is in terpdoarp dat mooglik oan it begjin fan de jiertelling ûntstien is op in lange kwelderwâl. It heart by in rige terpen dy’t fan Arkens by Frjentsjer oer Skalsum, Peins, Tamterp, Slappeterp oant de hege Wier tusken Menaam en Berltsum rint. Yn de 13e ieu komt it foar as ‘Slepelterp’ en yn 1469 as ‘Slepperdorp’. It is in agraryske delsetting fan troch de ieuwen hinne in stik as seis/sân pleatsen en wat arbeiderswenningen. Yn de 19e ieu kamen der in stik as wat grientekwekers by. Mar stinzen of staten stienen der net yn de buert. It doarp stie mei de Aldfeart fia de Sk

It terpdoarp Spannum leit yn de griene greidestreek. It liket foaral in dykdoarp mei in fertichting om de tsjerke hinne tichtby de krúsende Lange Daam. Mar Spannum is in echt terpdoarp mei al in âlde skiednis tsjûge de terpfynsten fan ûnder mear in Merovingyske brûnzen earmbân.

Yn eardere ieuwen wie it allinne mar oer de fearten of troch it lân te berikken. Pas fier yn de 19e ieu kaam der in ferbiningsdyk en dêroan kaam dêrnei de nijbou ta stân en krige it doarp dat lange karakter. Oan dy dyk steane aardich wat grutte en lytse karakteristike doarpswenningen. De erfgrinzen fertoan

St. Anne is in streekdoarp dat nei de ynpoldering fan It Bilt fan it begjin fan de 16e ieu ôf fan streek ta doarp útgroeid is op de krusing fan de Middelwei en de Noorder en Súdderfaart. Doe’t de Kaaifaart oanlein is, is de Súdderfaart om 1860 hinne oandamme.

It is it sintrale doarp en it haadplak fan It Bilt. Ynearsten waard it Altoenae neamd. De ûntwikkeling koe begjinne nei’t yn 1505 de earste seedyk fan It Bilt opsmiten wie. It lân waard rasjoneel yn rjochthoekich krusende wegen en fearten opdield, in renêssânse lânskip. It Bilt krige fan de Saksyske Hear fan Fryslân de s

St. Jabik is in streekdoarp dat fan it begjin fan de 16e ieu ôf ûntwikkele is nei’t yn 1505 it Bilt ynpoldere wie. It lei yn it westen fan de nije gritenij en hjitte ynearsten Wijngaarden. It groeide by de yn 1830 bepúne en troch in feart begeliede Middelwei lâns, foaral flakby de tsjerke, wêr’t Westein, Eastein en de Suderwei by inoar kamen.

Oan de Suderwei stiet oan it begjin kafee De Brouwerij. In ein fierder stiet it yn 1919 troch Piet de Vries hiel betiid yn Amsterdamse School foarmen ûntwurpen kafee De Aardappelbeurs. Dêr tusken in pân mei in topgevel út 1765, in pakhús

Stiens is in terpdoarp dat inkele ieuwen foar it begjin fan de jiertelling ûnstien is op in kwelderwâl eastlik fan de Boarnstream. Fan de grutte rige terpen noardlik fan Ljouwert groeide Stiens út ta it wichtichste doarp. It wie in radiaal terpdoarp en it om it tsjerkhou lizzende paad is nettsjinsteande de skaalfergrutting fan Smelbrêge en de Piter Jellessingel noch te werkennen. It is ien fan de belangrykste romtlike karakteristiken yn de doarpskearn, mei omdat it tsjerkhou omseame is troch in trijefâldige seame fan linebeammen. Foaral it eastlike segmint om dizze kearn hinne rekke mei r

Op 14 tot en met 17 juli 2022 zijn er weer de [Tall Ships Races Harlingen]. Wat [Sail-Amsterdam] eens in de vijf jaar in het groot doet, doet [Harlingen] op iets kleinere schaal. Desondanks zijn de Tall Ships Races [Harlingen] een evenement om niet te missen. Tientallen [klippers] en [windjammers] doen de enige echte zeehaven van [Friesland] aan.

Harlingen is op zich al een fantastisch mooie stad en zeehaven. De authenticiteit van de [binnenstad] en de [oude haven] is hier en daar van een fenomenaal niveau. Over het algemeen ligt de nieuwe en de oude haven vol met grote en minder grote

Tsjerkwert is in doarp mei in dûbel karakter. It is in terpdoarp mei in kompakte bebouwing yn in tizeboel fan smelle strjitsjes mei 19eieuske wenten en de tsjerke. Mar it hat ek in lange wetterwyk by de Warkumer Trekfeart lâns mei bebouwing wêryn kreaze wenhuzen fan om 1900 hinne oerhearsken en wêr’t de grifformearde tsjerke mei in hiele dekorative foargevel plak krije koe.

It Van Panhuysfeart komt as frij jonge wetterferbining fan Makkum nei it efterlân by Tsjerkwert op de Trekfeart út. Noardlik lizze buorskippen Ymswâlde en Beabuorren en súdlik, oan wjerskanten fan de Himdyk, Jo

It terpdoarp Tsjom is fan fier al te werkennen oan de hege tsjerketoer. De toer is yn syn gehiel 72 meter heech en hat in opmerklik hege spits: de romp mjit 31, de spits 41 meter. De spits is in wûnder fan timmermanskeunst. In opskrift fermelde dat er yn 1548/49 ûnder lieding fan toermaster Cornelis Claesz boud is. De romp hat in hege spitsbôgige yngong mei fiskblaas trasearings fan sânstien, even heger ha alle siden spitsbôgenissen en boppe kamen nissen yn korfbôgefoarm mei galmgatten.

‘De Kerkbuurt is vry groot, en bestaat uit eene ruime dubbele streek huizen, ter wederzyden van e

It terpdoarp Tsjummearum heart by de agraryske doarpen fan de ‘Bouhoeke’ fan it âlde Barradiel. De Waadsee joech earder ek fiskers in (meastal skraal) ynkommen: de buorskip Koehoal oan de seedyk is der in spoar fan. De Fiskersfeart leit as ferbining tusken it doarp en Koehoal. Tsjummearum leit op in hege kwelderwâl, in profyl dat op de brede Buorren dúdlik te merkbiten is. Dêr hat it doarp in echt kompakt sintrum mei frij ienfâldige, benammen 19eieuske bebouwing en op nûmer 70 in hiel âld hûs.

Oan de noardkant fan de Buorren stiet op in rom tsjerkhou de opmerklike tsjerke. De bo

FrieslandWonderland is een populaire website. Vele duizenden mensen gebruiken deze website wekelijks om zich te oriënteren op [Friesland] of zich voor te bereiden op een [verblijf]. U kunt uw [bedrijf], [accomodatie] of [producten] onder de aandacht brengen bij dit brede publiek. Hiervoor meldt u zich aan als deelnemend bedrijf. U krijgt dan een eigen [inlogcode] waarmee u uw [advertentie] of [bedrijfspresentatie], inclusief doorlink, helemaal naar eigen wens kunt samenstellen en beheren.

Bedrijfspresentaties worden standaard getoond op plaats- en regionaal niveau. Tegen meerprijs

Froubuorren is in streekdoarp dat yn de rin fan de 16e ieu ûntstien is nei’t yn 1505 Het Bildt ynpoldere wie. It is it eastlikste fan de Bildtdoarpen. Lykas Sint-Anne en St. Jabik is it groeid oan de Middelwei. By Froubuorren is dat net bard op in krusing fan diken of fearten, mar eastlik fan de krusing mei de Hamerenwei–Atteswei, wêrby de streekbebouwing ynearsten krekt yn eastlike rjochting groeide nei it wetter fan de Ouwe Rij. Dêr ûntstie by de al yn 1555 fermelde nôtmole oan de grins mei Ljouwerteradiel in buert: Buerstermûne. De achtkantige stellingmole op in fjouwerkante, mei

Waaksens is in lyts terpdoarp súdlik fan de Lollumer Feart. Ut it ferline wei is de beskieden omfang te ferklearjen. It doarp miste net allinne in direkte wetterferbining, mar lei eartiids oer lân ek isolearre. Fan de polderdyk ôf om de Tjaard van Aylvapolder yn it suden wêr’t ek wat bebouwing by De Bieren stiet, moasten de lju mei in wein troch it lân nei Waaksens.

De lânskiplik moaie polder – sûnt tsientallen jierren trochsnien troch in provinsjale dyk – is súdlik fan Waaksens lêsten ferrike mei in poldermole út 1846, ôfkomstich út Hallum. Pas yn de 19e ieu is by de noar

De afsluitdijk mag wat mij betreft worden gezien als een wereldwonder. In 1932 werd het laatste stukje van deze fenomenale dijk gerealiseerd. Daarmee werd de Zuiderzee definitief afgesloten van de Waddenzee waardoor het IJsselmeer ontstond. Ingenieur Lely was het meesterbrein achter deze waterstaatkundige ingreep. 

De laatste jaren wordt er hard gewerkt aan de afsluitdijk zodat deze weer tientallen jaren vooruit kan om Nederland te beschermen tegen het wassende water.

Sinds een paar maanden zijn delen van de Afsluitdijk weer toegankelijk voor het publiek waaronder de pa

West-Skylge is in komdoarp dat yn de 13e ieu ûntstien is op it plak wêr’t letter de fjoertoer Brandaris boud waard. It is sûnt lang it haaddoarp fan it eilân, al hienen de iere bekende machthawwers, de Popma’s, harren stins hielendal oan de oare kant fan it eilân boud.

It doarp ûntwikkele him geunstich troch fiskerij, skipfeart en loadswêzen, mooglik troch de geunstige lizzing oan in natuerlike baai en it ekonomysk sterke efterlân. Skylge kaam dan ek ûnder Hollânske ynfloed te stean. Yn 1666 is it bloeiende doarp troch de Ingelsen platbaarnd. De weropbou folge yn de jierren 16

De Westhoeke is in streek dy’t noch mar krekt de status fan doarp krigen hat. It is it westlikste diel fan de earste Bildtdyk, dy’t yn 1505 opsmiten is fan Dykshoek ôf, wêr’t er oansleat op de Griene Dyk fan it eardere Barradiel, oant de Noarderdyk fan Ferwerderadiel. Dêrmei waard it Oud Bildt ynpoldere. Het Bildt krige doe fan de Saksische Heer van Friesland de status fan gritenij, de jongste fan Fryslân. Nei’t yn 1600 de Nijebiltdyk ta stân kommen wie, waard de âlde dyk slieperdyk en begûn de ûntwikkeling ta in opmerklike wenbuert.

De namme De Westhoeke waard jûn oan dit

Wier is in terpdoarp dat mooglik oan it begjin fan de jiertelling ûntstien is by de mûning fan de Middelsee. It doarp komt yn de boarnen fan de 13e oant it begjin fan de 16e ieu foar as “Weer”. It doarp is nea grut west en ek it doarpsgebiet yn de úterste noardpunt fan Menameradiel, tusken Aldmear en de âlde seedyk, de Hegedyk, wie beheind.

De fiskers hienen troch de Wier- en de Balksyl tagong ta de Middelsee. De Tegenwoordige Staat van Friesland meldde in 1786: ‘Weleer lag dit dorp ook aan zee, en werd toen, waarschynlyk, bewoond door Visschers, die door de Wierzyl gemaklyk in ze

It terpdoarp Winaam leit by de hieltyd útwreidzjende havengebieten fan Harns. It hat in romroft ferline: der binne bysûndere argeologyske fynsten dien. Yn de ôfrûne jierren wie de terperige op de pôlen eastlik fan Winaam spearpunt yn dat ûndersyk. Op de westkant fan dizze argeologysk spannende rêch stie in tal staten, nei alle gedachten hearebuorkerijen. Der sie sprake fan Oudehuis, Nyehuis, Swingma en Tjitsma; oan it ein fan de 18e ieu wienen it al buorkerijen.

It doarp hat in kearn mei strjitsjes wêr’t de bebouwing him oan gjin roailine hâlden hat. It binne huzen fan in inkele

Bij Makkum en Breezanddijk staat een van de grootste windparken van Friesland pontificaal in het IJsselmeer. Het heet Windpark Fryslân. Ze hebben er, ter lering en vermaak, een speciale website voor gemaakt waarop je van alles kunt lezen over het windpark. Zo lees je dat het bestaat uit 89 windturbines bijna 150 kilometer kabel, een transformatorstation en een natuureiland. Het laatste was me nog niet opgevallen moet ik eerlijk bekennen. Ik zal de volgende keer beter opletten als ik over de afsluitdijk rijd.

Persoonlijk heb ik het niet zo op met windturbines omdat ze nogal een

Winsum is in terpdoarp. It hat sels ien fan de heechste terpen fan Fryslân. It falt amper op. Wol is de kearmuorre fan it tsjerkhou by de trijesprong by de Skâns behoarlik heech en hjit de strjitte nei it súdwesten, nei de oansjenlike útbuorren Brêgebuorren net foar neat Hegeterp, want dêr lei in twadde flinke terp. Hoewol ‘t dy yn de twadde helte fan de 19e ieu ôfgroeven is, leit dy strjitte noch merkber heech.

Brêgebuorren, de wetterbuert oan de Frjentsjerter Feart is as apart buorskip al âld: dat is ek te sjen oan de kompakte bebouwing fan ferskate soart dy’t oan de súdlike

Wytmarsum is in terpdoarp dat ûntstien is yn de betide Midsieuwen en wêr’t flinke buerten omhinne groeid binne. It komt it earst yn boarnen foar yn 1270, mar argeologyske fynsten wize op in folle âldere bewenningsskiednis.

Op de gritenijkaart yn de atlas fan Schotanus út 1716 is it al in flink doarp en yn de Tegenwoordige Staat van Friesland waard dat yn 1788 befêstige: : ‘een schoon en groot dorp […], gelegen aan ’t Zuidelyk einde der Pingjumer Halsband. Men vindt hier eene groote binnenbuuren met eenige Straaten ten Zuidwesten, Zuidoosten en Noordoosten der Kerk. In den jaare

Wiuwert is in terpdoarp wêr’t eastlik fan de tsjerketerp in iepen gersplein leit, dat as keatsfjild brûkt wurdt. Dêr om hinne is de bebouwing fan wenten en buorkerijen groepearre. Oan de noardkant is dy frij sletten. Ek eastlik en oan de súdkant steane noch in wenning fan it notabele type en in buorkerij. Daliks eastlik fan de tsjerke stiet de pastorije, in moaie wenning yn eklektyske mingde styl mei in ferskaat oan fersieringen yn plaster. Njonken de pastorije leit in lytse stjelpbuorkerij frij fier nei foaren, lykas de grutte blokfoarmige wenning dy’t der neist stiet. Dêrnei springt

Wjelsryp is in terpdoarp mei in frij losse struktuer. It doarp wie ûntsletten troch de Frjentsjerter Feart oan de westkant. De iennichste ûntslutingswei is yn súdlike rjochting oer de Wjelsrypstertille. Nei de brêge bûcht de dyk nei it westen en dêr leit de belangrykste buert fan Wjelsryp, it lange Westerein, mei in frij losse bebouwing fan meast lytse buorkerijen en huzen.

De doarpskom leit yn it noarden: de Greate Buorren mei útienrinnende bebouwing fan boarger en arbeiderswenten út foaral de 19e ieu. De strjithoeke oan de Galemawei wurdt markearre troch in moaie, evenwichtige not

Wolsum is in terpdoarp dat yn de Midsieuwen ûntstien is yn de noardwesthoeke fan de gritenij súdeastlik fan Boalsert. It doarp wie mei twa opfearten ûntsletten nei de Wimerts . Op de betiidste ôfbylding fan it doarp op de gritenijkaart yn de atlas fan Schotanus út 1716 stiet om de tsjerke hinne in kompakte doarpsbebouwing fan huzen en hjir en dêr yn steane yn de omjouwing buorkerijen dy’t soms ta in boerebuorskip konsintrearre binne.

De Tegenwoordige Staat van Friesland hie yn 1788 net safolle te melden:’Wolsum, niet verre van Bolswerd, en naby de vaart, die van de Nieuwe Zyl derw

Wommels is yn 1984 it haadplak wurden fan de gemeente Littenseradiel, foarme út Hinnaarderadiel en Baarderadiel. It is fan âlds in suveldoarp. Oan de noardkant waard oan de Boalserter Feart yn 1892 de suvelfabryk fan de Nederlandsche Maatschappij van Kaas-en Roomboterfabrieken stichte (dy’t yn 1934 al wer ticht gie) en in jier letter, yn it suden oan deselde feart, de Coöperatieve Stoomzuivelfabriek Wommels dy’t it folle langer folhâlde soe.

Wommels waard foaral in tsiisdoarp. Hjir en dêr binne nochal wat tsiispakhuzen te sjen, daliks te werkennen huzen fan tsiishandelers; se ha f

Oan it terpdoarp Wûns tanket de gritenij har namme. Ek is it in doarp dat der ea mei it rjochthûs it middelpunt fan wie. No strielet it dy funksje net mear út. It leit tsjintwurdich hast wat ôfsidich sûnt it frij drokke ferkear rjochting Makkum om it doarp laat wurdt.

De bebouwing bestiet út beskieden, sfearfolle húzen en in stik as wat represintative rintenierswenten en foaral oan de súdkant lizze ek pleatsen. De tsjerke is dêrtroch it brânpunt by útstek. Dy stiet midden op in terp yn it selskip fan de pastorije links en de eardere skoalle rjochts oan de doarpsstrjitte mei in a

Surch is in doarp dat yn de ferdrukking kommen is efter it spinreach fan wegen by de kop fan de Ofslútdyk en in twatal wegen. Oarspronklik is it in komdoarp, mar om’ e tsjerke is de kearn yn de rin fan tiid wat ûndúdlik wurden, wylst de bebouwing fan de streken by de dyk lâns him fertichte. De seedyk op Deltahichte biedt in wrydsk útsjoch oer it doarp en de keale omjouwing. De wjerstribbigens fan it lânskip hat dichter Obe Postma, ôfkomstich út it tichtby lizzende Koarnjum, beskreaun yn De boerinne fan Surch:

Har earizer blinkt yn ‘e sinne fier Want it hiem leit heech en frij; E

Sweins is in terpdoarp en leit tusken de ryksstrjitwei fan Ljouwert nei Harns en de trekfeart tusken dizze stêden yn, it hjoeddeiske Van Harinxmakanaal. It doarp hat gjin echte kearn; it bestiet út in stik as wat út elkoar lizzende buerten en buorkerijen en in foar in grut part ôfgroeven, skerp om it hôf ôfstutsen tsjerketerp. De tsjerke is fan fier te werkennen: de terp is heech en it silhûet fan de tsjerke is bysûnder. Boppedat leit der in wetterbuert by it kanaal, offisjeel Kingmatille, yn de folksmûle ‘Keimpetille’, neamd nei in weiwurden brêge oer de trekfeart. De tsj